‘Nieuwe organisatie nodig tegen beïnvloeding van buitenaf’
Nederland moet snel een nieuwe organisatie optuigen om buitenlandse dreiging, zoals manipulatie en beïnvloeding via fake nieuws, in kaart te brengen. De dreiging vanuit met name Rusland overstijgt het ministerie van Defensie en de inlichtingendiensten.
Dit zegt brigade-generaal Wilfred Rietdijk, strategisch adviseur Nationale Veiligheid en Cyber van het ministerie van Defensie, vandaag in een interview met de Volkskrant. Rietdijk pleit voor een centraal orgaan dat permanent in de gaten houdt op welke manier de democratie ondermijnd wordt door buitenlandse krachten. ‘We moeten beter gaan opletten en detecteren.’ Volgens hem overstijgen de technieken die worden gebruikt in moderne oorlogsvoering, zoals nepnieuws, zijn departement.
Ontwrichting
Rietdijk oppert ook een samenwerking tussen overheid en belangrijke media. De overheid zou bij nieuws kunnen zeggen in hoeverre het geverifieerd is. Rietdijk: ‘Media kunnen dat bij hun berichtgeving plaatsen. Dan zouden we krachtiger staan tegen desinformatie.’ Rietdijk geeft als voorbeeld het bericht over een verkrachting door vluchtelingen van een Russisch meisje in Duitsland. Het leidde tot onrust en protesten in Duitsland, maar het bleek niet waar. De overheid zou dat eerder moeten weerleggen.
In mei adviseerde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) om een Nationale Veiligheidsraad naar Amerikaans model op te richten, onder leiding van de premier en met afgevaardigden van Defensie, Buitenlandse Zaken, Ontwikkelingssamenwerking en Veiligheid en Justitie. Het pleidooi van Rietdijk, die ook een centralisatie van het veiligheidsbeleid wil, sluit hierop aan.
Net als andere westerse landen liggen instellingen en bedrijven in Nederland dagelijks in de vuurlinie van duizenden hackers uit Rusland, China en landen als Iran en zelfs Soedan. Een Nederlandse missie in Litouwen, onderdeel van de Navo-aanwezigheid in de Baltische staten, heeft voortdurend te maken met hackpogingen van systemen door de Russen, zegt Rietdijk.
De westerse wereld is door alle nieuwe technieken de grote overmacht op tegenstanders als Rusland, China en Iran kwijtgeraakt. Die landen concentreren zich via digitale technieken op de zwakke kanten van westerse samenlevingen. Rietdijk spreekt van een ‘hybride conflict dat begin noch einde kent en permanent wordt gevoerd’. Als voorbeeld noemt de generaal de berichtgeving over MH17 waarbij door Moskou is geprobeerd Nederlandse burgers te manipuleren.
Deze informatieoorlog ziet Rietdijk als zeer bedreigend voor de democratie. Het vertrouwen van burgers wordt steeds op de proef gesteld en de polarisatie wordt aangewakkerd door valse berichten. De integratie en de islam zijn volgens Rietdijk de meest kwetsbare onderwerpen in de Nederlandse samenleving. Rietdijk: ‘Er is nagedacht over zwakheden in ons systeem.’
Niet nieuw
Defensiedeskundige Ko Colijn, verbonden aan instituut Clingendael, herkent de behoefte aan centralisatie van veiligheid. ‘Er is bij veiligheid sprake van een totale vervloeiing. De overheid moet op vele terreinen actief zijn – klimaat, cyber, massale immigratie, terrorisme, schrijnende ongelijkheid, economische weerbaarheid.’ De NCTV, belast met terrorismebestrijding, neemt nu een steeds grotere rol in. Een veiligheidsraad, waarin ook het ministerie van Onderwijs is vertegenwoordigd, zou dat moeten ondervangen. Colijn acht het ‘waarschijnlijk’ dat dit in de huidige kabinetsformatie op tafel ligt.
Over de ‘Russische propaganda’ is Colijn sceptisch: ‘Dat vind ik een beetje een hype. Buitenlandse bemoeienis met verkiezingen is niets nieuws, alleen de middelen zijn anders. Bovendien doen de Amerikanen het vaker dan wie ook.’
